Cấy Inception trên thực tế

Trong bộ phim Inception mới công chiếu, doanh nhân Saito thuê nhóm chuyên gia giấc mơ do Cobb cầm đầu để cấy một ý tưởng lên Fischer sao cho anh này tự lật đổ tập đoàn mà người cha quá cố của mình dày công xây dựng. Chuyên môn của Cobb và đồng nghiệp không phải là cấy ý tưởng. Họ chỉ quen với việc đưa đối tượng vào giấc mơ của một thành viên trong nhóm rồi ăn cắp thông tin ở đó. Cấy ý tưởng thường được xem là một nhiệm vụ bất khả thi ngay cả đối với các chuyên gia giấc mơ như Cobb.

Tại sao cấy ý tưởng lại khó đến thế? Trước hết ta hãy mô tả nghiệp vụ mà nhóm Cobb rất thông thạo: ăn cắp thông tin từ giấc mơ. Công nghệ bấy giờ đã cho phép con người nhảy vào giấc mơ của nhau thông qua cái gọi là "máy giấc mơ". Phim không đề cập, nhưng ta có thể hình dung mục đích của tiến bộ công nghệ này là để phục vụ các nhà tâm lý học hiểu hơn về khách hàng. Tuy nhiên cái gì cũng có mặt trái của nó. Một loạt những kẻ chuyên đánh cắp thông tin từ giấc mơ xuất hiện. Họ thường sở hữu cả kỹ năng tâm lý học và kỹ năng kiến trúc (nhằm thiết kế không gian trong giấc mơ tùy theo mục đích sử dụng). Thiết bị bạn sử dụng để suy nghĩ trong mơ có tên là "tiềm thức". Nó làm việc nhanh hơn ý thức rất nhiều nhưng bạn gần như không điều khiển được nó nếu không trải qua khổ luyện. Kết quả là trong mơ, bạn thường rất mất cảnh giác và bị chi phối bởi chuyên gia giấc mơ.

Thông thường, chuyên gia giấc mơ chỉ có ý định hỏi han bạn một vài bí mật kinh doanh nào đó. Sau khi tỉnh giấc, khả năng cao là bạn không nhớ mình đã tiết lộ những gì. Người ta phải khổ luyện để có kỹ năng nhớ được tất cả những gì mình vừa mơ sau khi tỉnh, và nhớ được tất cả những gì suy nghĩ lúc tỉnh trong khi đang mơ. Và thế là bí mật kinh doanh rơi vào tay chuyên gia mà bạn không hay biết. Chuyên gia này thường làm việc cho đối thủ cạnh tranh của bạn trên thương trường theo hợp đồng.

Lần này, Saito không định thuê chuyên gia để ăn cắp bí mật kinh doanh như thường lệ. Ông ta thuê nhóm Cobb làm một công việc phức tạp, táo bạo, phi pháp hơn nhiều: gieo vào đầu đối thủ cạnh tranh đang lớn mạnh Fischer một ý tưởng "hãy tự lật đổ tập đoàn của mình đi". Gieo Inception khó ở chỗ, ta thường quên ngay nội dung giấc mơ khi tỉnh. Inception phải có sức thuyết phục, sức ám ảnh thì mới để lại ấn tượng cho nạn nhân khi ý thức của họ quay trở lại. Nói như Eames - người muôn mặt, thành viên tôi ưa thích nhất trong nhóm Cobb - gieo Inception là một nghệ thuật tinh tế.

Tại sao nhất thiết phải cấy Inception vào tiềm thức của nạn nhân? Tại sao Saito không thuê chuyên gia tâm lý tiếp cận Fischer ngoài đời để làm một việc tương tự? Thực ra cấy Inception đã được người ta áp dụng ngoài đời từ nhiều năm trước. Phương pháp của Câu Tiễn khi xưa chính là dùng chuyên gia tâm lý dưới dạng một cô gái xinh đẹp mang tên Tây Thi để cấy vào đầu Phù Sai một Inception: Tây Thi còn quan trọng hơn cả giang sơn.

Inception này khả thi vì thời đó vua chúa không được định hình vững chắc về nhân sinh quan. Trái lại, các doanh nhân thành đạt của thời đại này đều là những người rất thông minh, được giáo dục rất kỹ về ý thức, thậm chí được trao quyền tự do nhất định. Lay chuyển ý thức của Fischer là chuyện gần như không tưởng. Gái đẹp? Hãy quan sát phản ứng của Fischer trong quán bar trước một cô gái không thể đẹp hơn do Eames giả dạng. Ngay cả trong tiềm thức Fischer cũng không có hứng thú.

Như vậy cấy Inception rất khó chính bởi lẽ hệ ý thức của người hiện đại nói chung, đặc biệt là giới doanh nhân thành đạt nói riêng, cực ký kiên cố. Một khi đã qua tuổi trưởng thành, chúng ta ít khi nào chịu thay đổi ý thức. Hệ ý thức của chúng ta không có chỗ cho ý tưởng mới. Các ý tưởng cũ thì quá chắc chắn để dịch chuyển.

Quả thật hình thức cấy Inception ta thấy nhiều nhất trên thực tế chính là khi còn nhỏ. Cha mẹ, thầy cô, người lớn tuổi, bạn cùng trang lứa liên tục gieo Inception vào ý thức của ta khi nó còn thênh thang đón nhận. Có một nhóm người hiểu rõ điều này và khai thác nó triệt để: bộ máy chính quyền. Bộ máy chính quyền luôn muốn chi phối hệ tư tưởng của thế hệ sau, nhất là về, ừm, chính trị. Điều này có lẽ không cần giải thích nhiều.

Một nhóm người khác luôn phải nghĩ nát óc để làm một việc khó hơn nhiều: cấy Inception vào người trưởng thành. Đó là giới marketing. Chuyên gia marketing đầu tiên phải biết nhiệm vụ chung chung của tập đoàn thuê mình, sau đó chuyển hóa nó thành một Inception khả thi - tức là, có sức thuyết phục, có sức ám ảnh - rồi cấy vào đầu càng nhiều người càng tốt. Như đã nói ở trên, điều này rất khó.

Bạn biết không, có một Inception mà cả bên chính trị và bên kinh doanh luôn muốn gieo vào đầu toàn xã hội, qua đó xây dựng chủ nghĩa tiêu dùng. Nó là giao điểm giữa nhóm mục đich của hai bên. Inception này là: bạn chi tiêu càng nhiều, địa vị xã hội của bạn càng cao và bạn càng hạnh phúc. Họ gieo Inception này một cách khéo léo, từ khi ta còn nhỏ, hết thế hệ này đến thế hệ khác. Ngày nay, chúng ta chỉ cảm thấy thua kém bạn bè vì không sở hữu iPad, không dùng dòng di động mới nhất, không đi xe xịn ... mà không ai biết tại sao. Thậm chí không ai thắc mắc tại sao. Chúng ta đã coi đó là điều hiển nhiên.